Autorka: Zdzisława Tołłoczko
"Wprowadzona do tytułu symboliczna alegoria - "Sen architekta" oraz koniunkcja historii i historyzmu mają swe metodologiczne, a także merytoryczne uzasadnienie. Ów ujęty w cudzysłów "The Architect's Dream" to nic innego niż tytuł znanego płótna pędzla Thomasa ,Cole'a namalowanego przezeń w 1840 roku, a przechowywanego obecnie w Museum of Art Toledo w amerykańskim stanie Ohio. Obraz ten, jeszcze w latach sześćdziesiątych XX wieku uznawany był za znamienity przykład eklektyzmu i XIX-wiecznego kiczu, ale traktowany był "jednocześnie jako zabytek i świadek epoki. Gdy ocena sztuki i architektury XIX wieku zaczęła się zmieniać, od skrajnych ocen negatywnych i artystycznego potępienia do ocen bardziej obiektywnych, a nawet entuzjastycznych, zmieniała się rola obrazu Cole'a. Tak na dobrą sprawę nie była to zmiana roli, ale, w kontekście obecnych poglądów na historyzm i eklektyzm, powrót do pierwotnej funkcji i zamierzeń twórcy dzieła - ukazanie metafory architektury ówczesnej. "Sen architekta" bowiem tak wówczas jak i dziś, doskonale personifikuje marzenia twórców o tym jak doścignąć, a nawet prześcignąć dawnych mistrzów i osiągnąć ich artystyczną doskonałość i warsztatową perfekcję. Innymi słowy, architektura zawsze była, jest i będzie historycznym odbiciem swoich czasów".

(ze wstępu)

Spis treści:

Minipreambuła do drugiej edycji niniejszego tomu uzupełnionego o glossarium do współczesnej optyki neostylów /7

Zamiast wstępu o tytule słów kilka /9

Rozdział I. Historia - tradycja - architektura /11

Rozdział II. Historyzm - kontynualizm - wernakularyzm /97

Rozdział III. Historyzm - neotradycjonalizm - posttradycjonalizm /193

Appendix

Rozdział 1. Architektura klasycyzmu w XX wieku. Kontynuacja czy neostyl? /315

Rozdział 2. Z zagadnień nowej formy w architekturze na przełomie XIX i XX wieku. Pomiędzy późnym historycyzmem a neohistorycyzmem i eklektyzmem nieawangardowej nowoczesności /351

Rozdział 3. Sztuka pomników czy pomniki sztuki? Czyli rzecz o historyzmie małej architektury w XIX wieku /387

Summary /421

Bibliografia /426

Źródła ilustracji /459

Indeks nazwisk /461